Marce Masa – EDE Fundazioko Eraginaren eta Estrategiaren Koordinatzailea
Hitzek ere beren bizi-zikloa dute. Jaio, hazi, ugaldu eta desagertu egiten dira. Eta hitzek ere beren kate trofikoa dute: batzuen eta besteen arteko transferentzia semantikoekin, gure memoria indibidual eta kolektiboa elikatuz, gure ideia, emozio eta arrazoiketei forma emanez, Aristotelesek esan zuen moduan, “hitz egiten duen animalia” bihurtuz.
Mundu sinboliko horren barruan, badira hitz batzuk beren bizi-zikloan berezitasun bat dutenak: beren hazkundeak eta ugalketak ahalik eta hartzaile gehien elikatuko dituzten itxaropenarekin jaiotzen dira. Eta hitza zabaltzeko itxaropen hori egia bihurtzen denean, botere politiko, akademiko, ekonomiko eta abarreko eremuek hartu ondoren, paradoxikoki hitzak berak balioa galtzen hasten da, edo, gutxienez, bere nolakotasun itxaropentsua arintzen da.
Pentsa dezagun une batez “askatasuna”, “berdintasuna” eta “anaitasuna” bezalako hitz garrantzitsuen bizitza-zikloan (hirukoaren artean ahaztuta dagoena, oraindik ere bizitza luzea baitu aurretik). Hor daude, gure gizartean zutabeak dira, gure gizarte-konbentzioen hizkuntza-paisaia partekatuaren parte dira, eta hitzek desagertzeko arriskua dutenean baino ez gara konturatzen duten garrantziaz. Eta orduan, indar handiagoarekin edo txikiagoarekin, ahal dena egiten da bizirik mantentzeko, oxigenoa emanez aurrizkiren baten bidez (“neo”), sustantibo baten bidez (“de género”), eguneratze baten bidez (“sororitatea”).
Badirudi “jasangarritasun” hitza, bere helburuekin eta agendarekin, bere bizi-zikloan agortzearen lehen sintomak ematen ari dela. Zalantzarik gabe ibilbide arrakastatsua izan du hartzaileen ekosistema zabal baten sorrerari erreparatzen badiogu, botere politiko, akademiko, ekonomiko eta abarreko guneetan, adibidez.
Eta berrikuntza soziala ere ez dago “erabilera-arrisku” horietatik salbuetsita bere bizi-zikloan: duela lau hamarkada pasatxo jaio zenetik, haren hazkundea eta ugalketa lotuta dago, ez hainbeste “berrikuntza” hitzaren definizioarekin, baizik eta bikotea osatzen duen “soziala” hitzaren berezko polisemia eta konplexutasunarekin. Berrikuntza sozialtzat jotzen denaren interpretazioak “soziala” denaren interpretazioak adina dira.
Baina hitz hoberik ez dagoen bitartean, EDE Fundazioa berrikuntza sozialaren eragiletzat hartzen dugu gure burua, baldin eta horren bidez ulertzen bada gizarte-premia/-eskaera berriei erantzuna eman (konpondu eta/edo arindu) nahi dien edozein irtenbide edo erantzun berritzaile (produktu, zerbitzu eta prozeduren erantzun berria edo hobetua), zeinak, nagusiki baina ez soilik, pertsona eta gizarte-talde kalteberei eragiten baitie, eta horiek praktikan aplikatzean gai baitira ordura arte zeuden gizarte-harremanen esparrua eraldatzeko, eta, azkenik, ez merkatuak ez erakundeek ez baitute guztiz aztertu.
Joan den apirilaren 21a Sormenaren eta Berrikuntzaren Munduko Eguna izan zen. Nazio Batuek izendatu zuten, arazoen konponbidean eta, ondorioz, pertsonen garapen ekonomiko, sozial eta jasangarrian biek duten eginkizunaz kontzientziatzeko. EDE Fundaziotik berrikuntza sozialaren aldeko apustu horretan laguntzen jarraitu nahi dugu, horrek bultzatzen baitu gure erakundearen aldaketa-ikuspegia; hau da, gizarte jasangarri baten eraikuntza, planeta zaintzen duena eta pertsona guztiak zaintzen eta barnean hartzen dituena, eskubideetan desberdinak eta berdinak, partaidetzatik eta guztion ondasunaren zerbitzura arduraz eraikiak.
Young Foundation edo Sare Sozial Innovation, besteak beste, erreferentziazko adibideak dira, une honetan dauden berrikuntza sozialeko proiektu zehatzak ezagutzeko aukera ematen dutenak. Horietako bat PLAZA da, Bilboko Simon Bolivar kaleko EDE Fundazioaren egoitza nagusia izan dena barrutik eta kanpotik berritzen duen berrikuntza sozialeko proiektu handinahia. 2021az geroztik aktibatuta, gizarte-eremuan erantzun berriak emateko proiektu katalizatzailea da, talde-lanean, berrikuntzan, lankidetzan eta konpromisoan oinarritua. 2025. urtearen hasieran hasiko da fruituak ematen.
PLAZA proiektua da berrikuntza sozialaren bilaketan, EDE Fundazioaren DNAn dagoen adibideetako bat. Izan ere, Kristen Ghodseek berriki adierazi duen bezala, “fantasia zoragarri horiek gure eguneroko utopietara nola itzuli pentsatzeko aukera ematen digu.”
Eta hitz hoberik ez dagoen bitartean… berrikuntza soziala bultzatzen jarraituko dugu, neurri handiagoan edo txikiagoan, erakunde gisa egiten ditugun jardueretan, eguneroko utopia horietan eragiten dugula amesten jarraitzeko aukera ematen baitigu.