Duela 34 urte, Nazio Batuek nazioarteko hitzarmen bat sinatu zuten, haurrek helduek dituzten eskubide berberak dituztela aitortzeko. 1989ko azaroaren 20an izan zen, eta ordutik, azaroaren 20an, haurren edo haurren eskubideen eguna ospatzen da.
Haurren Eskubideei buruzko Konbentzioaren testuak, nazioartean loteslea den lehenak, eskubide zibil, politiko, sozial, ekonomiko eta kulturalak biltzen ditu. Haurren eskubideen oinarrizko printzipioetako batzuk honako hauek dira:
- Diskriminaziorik ez izateko eskubidea
- Hezkuntzarako eskubidea
- Elikatzeko eskubidea
- Osasunerako eskubidea
- Etxebizitza duina izateko eskubidea
EDE Fundazioaren helburua da haurrak babestea eta haur guztiek oinarrizko eskubideak askatasunez izan ditzaten bermatzea. Hezkuntza berriztatzeko proiektuak, bizikidetza, berdintasuna, giza eskubideak eta aisialdi osasungarria. Haurren, nerabeen eta gazteen autonomia eta kontzientzia kritikoa sustatzeko programak.
Haurren babesa eta tratu ona zaintzen duten programak, Tratu On proiektua adibidez. EDE Fundazioak eta Bidegintza G.E.K. partekatutako proiektua da, eta hiru ideia inspiratzaile ditu abiapuntu, webgunean irakur dezakegunez:
- Gizarte heldu, bidezko eta zentzudunean haurrak indarkeriarik gabe eta tratu ona jasotzen haz daitezen bermatuko da.
- Haurrenganako Tratu Ona gizarte heldu eta pertsona-komunitate guztien ardura da. Tratu ona guztion artean eraikiko dugu. Tratu ona guztion artean eraikiko dugu.
- Helduok “eskola antzeko batera joan beharko dugu” haurrak eta nerabeak hobeto nola tratu ikasteko (10 urteko Mikelen hitzak buentratarte kanpainan).
Tratu Onek haurren eskubideak ezagutarazi eta gizarteratu nahi ditu, babestu eta birzentratu. Haurrei tratu ona ematea ez da soilik indarkeriarik eza, baizik eta haurrei parte hartzen uzten diezunean, entzuten diezunean, espazioak beraiei egokitzen dizkiezunean eta benetan egiten dugunaren zentro protagonista direnean ere bai.
Programak hiru ildo ditu: sentsibilizazioa, prestakuntza eta laguntza. Sentsibilizaziotik hasi behar da kontzientziatzen. Baina, garrantzitsua da hezten duten eragileak prestatzea, adingabeekin lan egiten duten pertsona guztiak. Irakasleak, administrazioko langileak, jantokiko langileak, patioan daudenak, garbitzaileak…
Bestalde, EDE Fundazioan Hezkuntza 360 programan ere lan egiten dugu, pertsona guztien hezkuntzarako eskubidea bermatu nahi duen apustu politiko, hezitzaile eta soziala, ekitatearen gaia ardatz duena. Hezkuntza 360 programaren helburua da hezkuntzarako sarbidea bermatzea, baina eskola-orduetatik kanpo, aisialdi hezitzaileko jarduerak.
Katalunian egindako ikerketa baten arabera, gazteen % 20k ez du inolako jarduerarik egiten eskolatik kanpo. Baliteke zifra hori ezohikoa ez izatea, baina sartu ezin diren pertsona horien profilean arakatzen duzunean, diru-sarrera gutxiko edo guraso bakarreko familiak, ikasketa-maila txikiko familiak edo atzerritar jatorrikoak direla aurkituko duzu.
Ikastetxetik edo eskolatik kanpoko jarduerek gizarte-kohesioa hobetzen laguntzen dute, ikaskuntzen asimilazioa hobetzen dute, prestakuntza-itxaropenak areagotzen dituzte eta gaitasun sozialak eta psikosemozionalak garatzen dituzte, besteak beste. Eta onura horien berri izan arren, haur guztiek ez dute aisialdi hezitzaileko jarduera jakin batzuetarako sarbiderik.
Aisialdi hezitzailea, EDE Fundazioak Gueñes, Arrieta, Arrigorriaga edo Lekeition laguntzen ditugun ludoteka edo gazteguneekin sustatzen duguna bezalakoa. Aisialdiko programa horiek haurrak zaintzen dituzte, eskolatik ateratzen diren espazioetan haurrek beste haurrekin harremanak izaten laguntzen dutelako. Nerabezaroan, ahaztuta dagoen pertsona handiak lagundu egiten du, pertsona heldu hurbilagoekin eta sentsibilizatuagoekin espazio bat eskaintzen zaielako, eta uste delako ez zaituztela epaitzen. Gainera, kontziliazioa errazten die familiei.
34 urte dira Haurren Eskubideei buruzko Konbentzioa sinatu zela. Nazioarteko akordio horrek onartzen du haurrek eskubidea dutela diskriminaziorik ez izateko, hezteko, osasunerako edo etxebizitza duinerako, besteak beste. Hala ere, 34 urte geroago, oraindik ere beharrezkoa da gogoraraztea, pertsonak sentsibilizatu behar izatea eta haurtzaroarekin lan egiten duten guztiei gogoraraztea haurrek merezi dutela ondo tratatuak izatea eta ez pertsona helduen objektu gisa erabiltzea. EDE Fundazioan egunero egiten dugu lan hori.
Artikulu hau egiteko gure lankideak elkarrizketatu ditugu: Naiara San Martín, Irantzu Aurrekoetxea eta Nerea Landajo.