02 Oct, 2024
EDE Fundazioan, EDEtik programak dakarren elkarrizketa eta ikaskuntzen esparruan, Lurralde Inklusiboetarako Arkitektura Jasangarria izeneko jardunaldia egin genuen joan den irailaren 26an. Jardunaldia egiteko Bilboko IED Kunsthal aukeratu izana ez da ustekabekoa. IED Kunsthalen misioa eta ikuspegia lerrokatuta daude, eta ekintzak, proiektuak, ikaskuntzak eta prestakuntza bultzatzen dituzte, jasangarritasuna protagonista izanik.
Eta norabide horretan gaude EDE Fundazioan ere, gure aldaketa-ikuspegian formalizatzen den bezala: “gizarte jasangarri bat lortu nahi du, planeta zaintzen du eta pertsona guztiak, eskubide askotarikoak eta berdinak, kontuan hartzen ditu, partaidetzatik eta guztion ongiaren zerbitzura erantzunkidetasunez eraikita”. Jasangarritasunaren aldeko konpromiso hori, gure Inpakturako Estrategian (2024) islatua, keinu nabariagoetan islatzen da, hala nola: Euskadiko Hirugarren Sektore Sozialeko erakundeetako bat izatea hasieratik Euskadi 2030 Gunean integratuta; Garapen Jasangarriko Helburuen aldeko Euskal Aliantzari atxikitzea berritzea, “Agenda 2030 Euskadi Kontratu Sozial baterako” deklarazioaren bidez; New European Bauhaus (NEB) erakundeko bazkide izatea; eta 2030 Agendaren GJHak zabaltzea, EDE Ezagutzak eta Izadi Batzordeak egindako lanaren bidez.
Eusko Jaurlaritzaren Gizarte Trantsiziorako Idazkaritza Nagusiak eta Agenda 2030ek lagunduta, EDEtik berri honek jarraipena eman die dagoeneko egindako “Desazkundea eta zainketak” (2022) eta “GJH: Karbonoa kentzeko helburua modu jasangarrian” (2023) lanei.
Ricardo Ruiz IED Kunsthal-Bilbaoko Harreman Instituzionalen arduradunak moderatu du, eta jardunaldiaren helburu nagusia arkitekturak gizarteratzeko eta jasangarritasunerako bitartekari gisa duen zereginaren berri ematea, gogoeta egitea eta sentsibilizatzea izan zen. Gaia aukeratzeak zentzu osoa du EDE Fundazioarentzat, oso adi baikaude edukiaren eta edukitzailearen artean dauden loturei, bai gure egoitza nagusia, Plaza -Apostólicas Etxea proiektua, Bilbon, birgaitzeagatik, bai gure jarduerak garatzen diren gainerako instalazioengatik.
Urbanbat-eko Gorka Rodríguez Oleak, Iglu Arkitekturak elkarteko David Gonzalez-Solanak eta Bilbao Metrópoli 30eko Idoia Postigok herritarren dimentsioak (kolektiboa), biodibertsitatea (ingurumenekoa) eta gizatasuna (banakotasuna) izan zituzten hizpide, hurrenez hurren, edozein praktika arkitektonikotan eta hiri-plangintzatan beti presente eta inplikatuta daudenak.
Herritarren ikuspegitik, kasu zehatz batzuk aurkeztu ziren, non herritarren parte-hartzea gai den irtenbide zehatzak emateko bizi garen lekuen jasangarritasuna hobetzeko, bereziki, hiriena. Gizarte zibilaren ahalmena eta erakundeen boterearen arteko harremanak (Michel Maffesolik planteatutako terminoetan) eragile bakoitzaren irismena eta rola argi mugatzen dituenean, adibidez, Gorka Rodríguezek adierazitako berrikuntza irekiaren seigarren helizearen bidez, lankidetzak aukera ematen du herritarrak aktore eta protagonista izan daitezen, eta ez hiriko agertoki publikoan gertatzen denaren ikusle hutsa.
Hirian egunero bizi diren pertsonak, hau da, urbs-ari bizia ematen dioten civitas, gai dira beren eguneroko beharrizanei konponbide sortzaileak emateko, belaunaldi, genero, eta abarraren araberako baldintza materialetara egokituta. Hiri-diseinuan, etxetik auzora, herritarren parte-hartze eraginkorra, proaktiboa eta ez faltsua sustatzea ezinbesteko baldintza da gure hiri eta herrietako bizitzaren jasangarritasuna hobetzeko.
Landa-inguruneko korrelazio arketipokoa, “berdea”, versus hiritarra, “zementua”, kolokan jartzeko joera dago. Horixe izan zen, hain zuzen ere, David Ere Solanak topaketaren biodibertsitateari heldu zionean adierazi zuen agerpen nagusietako bat. Lehen sektoreko jardueren bidez (nekazaritza, abeltzaintza, arrantza eta erauzketa-industriak) landa-eremuetan kokatutako lurzoruen eta uren ustiapen produktibistaren sistema orokortua (globalizatua) denez, ezin da espero, eta ez da nahikoa ere planetaren jasangarritasunerako, biodibertsitatea hiri-espaziotik kanpo soilik egotea. Aitzitik, hiriaren diseinuan gero eta garrantzi handiagoa hartzen ari da biodibertsitatea integratzea.
Agerian geratu da hirien bizigarritasuna handitu egiten dela biodibertsitatea bere diseinu arkitektonikoan integratuta dagoen lekuetan, etxebizitzetatik hasi eta parke eta kaleetaraino, are gehiago lurzorua + ura = bizitza binomioa batzen denean. Atzeraezina da gure hirien diseinuan biodibertsitatea sakonago bultzatzea, orain arte, eta hizlariak adierazi zuen bezala, alderdi txikiagoa, tangentziala edo mendekoa.
Idoia Postigok jardunaldiaren itxieran argudiotzat hartu zuen hirietako biztanleentzat biodibertsitatea gero eta garrantzi handiagoa duela, eta giza dimentsioari arreta jartzearen aldeko defentsa egin zuen, indar desberdinekin edozein arkitektura-prozesutan jokoan sartzen diren eragileen artean. Lurralde bat jasangarria da soilik bertan bizi diren pertsonek berezkoa dela sentitzen dutenean, inklusiboa dela uste dutenean, aniztasunak aberastua, nortasun indibidual, sozial eta kolektibo bereizlea, propioa, kohesionatzailea ekarriz.
Ildo horretan, Bilbao Metropoli 30ek munduko hainbat hiritan izandako esperientzia eta ekimen zehatzen berri du. Hiri horietan hiri-espazio gizatiarragoak egiten ari dira, eta, modu jasangarrian, herritarren parte-hartzea sustatzen dute, erakundeekin lankidetzan.
Eta horixe izan zen jardunaldiaren apelazio nagusia, New European Bahaus-en izateko arrazoiari oso lotua: hiri-espazioan arkitektura jasangarriagoa bultzatzen jarraitzeak aukera berri bat ematen diola hiriari beti izan dena izaten jarraitzeko, elkarbizitzarako lurralde bat, anitza eta inklusiboa, guztion ongia bultzatzen duena.